Tek Sağlık yaklaşımının kökeni: Dünyada ve Türkiye'deki mevcut durumu

Aslan,R. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Veteriner Hekimlik Eğitimi: Bir Mektup Analizi”. Kocatepe Veteriner Dergisi. 2017, Cilt 10: Sayı:2 Afyon

Erk,N. Türkiyede 125 Yılını Dolduran Veteriner Hekimlik Öğretiminin Başlangıç Tarihi. Türk Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, Ocak 1968, Sayı:1, Vol:38 Ankara

Serpen,A. Tek Sağlık ( One Health ), Semptom Dergisi, Yıl 2021, Cilt 1, Sayı 1, Sayfa 28-35 Ankara

Armutak,A. Veteriner Hekimliği mesleğimizin adının yanlış kullanılması üzerine. 08 Mayıs 2020. [ İnternet ] , [ Erişim Tarihi:11.08.2023 ] Erişim Adresi: https://biyokimya.vet/veteriner-hekimligi-meslegimizin-adinin-yanlis-kullanilmasi-uzerine/#:~:text=Veteriner%20hekimli%C4%9Fi%2C%20di%C4%9Fer%20u%C4%9Fra%C5%9F%20alanlar%C4%B1na,Dampezi%C5%9Fk%2C%20Baytar%20vb.%20gibi

Chary, J,F.Invitation fort he next World Conference on Veterinary Education. 12-14 October 2009, Proceedings of the First OIE Global Conference on Evolving Veterinary Education for a Safer World, Paris -France

Serpen,A.Tek Sağlığın Geçmişten Günümüze Yolculuğu. Bilim ve Ütopya, Aylık Bilim,Kültür ve Politika Dergisi. Haziran 2023, Yıl:30,Sayı: 348, Sayfa: 20-24 Ankara

Tubbs,R,S. ve ark. Félix Vicq d’Azyr ( 1746-1794): early founder of neuroanotomy and royal French physician. Childs Nerv Syst 2011: 27:1031–1034 DOI:10.1007/s00381-011-1424-y

Ancheta,J ve arkadaşları. The origins and lineage of One Health, Part I. Can.Vet.J. 2021 Agust : Volume 62(8) : Page 883-885

Yılmaz, O., Cevizci,S.,Serpen,A. Zoonozlarla Mücadelede Veteriner Halk Sağlığı ve Tek Sağlık.TVHB,İzmir Veteriner Hekimleri Odası Veteriner Halk Sağlığı Yayını, Yayın No:2018/1, Alsancak - İZMİR

VİKİPEDİ. Robert Koch. .[İnternet], [Erişim Tarihi:11.06.2023] Erişim Adresi: www.tr.m.wkipedia.org

Evrim Ağacı. Robert Koch Kimdir ?. [İnternet], [ Erişim Tarihi:11.06.2023 ] Erişim Adresi: www.evrimagaci.com

VİKİPEDİ. Edward Jenner. [İnternet], [ Erişim Tarihi:11.06.2023] Erişim Adresi: www.tr.m.wikipedia.org

Temizyürek,A.Veteriner Hekimler ile İnsan Hekimleri Tek Sağlık Konseptine Geri Dönüyorlar.Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 2007, Cilt;78, Sayı;4

Saunders, L,Z.Virchow’s Contributions to Veterinary Medicine: Celebrated Then, Forgotten Now. Veterinary Pathology, 2000 May : 37(3):199-207 DOI: 10.1354/vp.37-3-199

Nap.Critical Needs For Research in Veterinary Science. Commitee on The National Needs for Research in Veterinary Science. National Research Conucil of The National Academies. The National Academies Press, Washington, D.C,2005,U.S.A [İnternet], [ Erişim Tarihi: 05. 04.2023] Erişim Adresi:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK22905/#a2000dbb0ddd00021

Gyles,C. One Medicine, One Health, One World. Canada Veterinary Journal, 2016 April : 57(4) : 345-346

Cardiff, D,C., Koğuş,J,M.,Barthold,S,W. ‘One medicine – one pathology’: are veterinary and human pathology prepared ?. Laboratory Investigation, January 2008: Volume 88; Issue 1; Pages 18-26 DOI: 10.1038/labinvest.3700695

Schultz,M.G. In Memorian:James Harlan Steele (1913-2013). Emerging Infectious Diseases Journal, 2014 Mar.: 20(3): 514-515 DOI: 10.3201/eid2003.im2003

The Emerging “ One Health” Agenda. 4 – 5 May 2010, IADG, IFAD, Rome, Italy. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 05. 09. 2010 ] Erişim Adresi: https://www.slideshare.net/copppldsecretariat/one-healthpresentation-ifadrome

Mackenzie,J.S., Jeggo,M. The One Health Approach – Why Is It So Omportant ? Trop.Med.Infect.Dis.,2019 Jun;4(2):88

One World, One Health: Building Interdisiplinary Bridges – 29 September 2004 – New York City. A.B.D. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 24. 08. 2023 ] Erişim Adresi: http://www.oneworldonehealth.org/sept2004/owoh_sept04.html

Zinsstag,J ve ark. Potential of cooperation between human and animal health to strengthen health systems. The Lancet, December 17,2005; Volume 366; Issue 9503; P.2142-2145 DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(05)67731-8

Dukes,T,W.That Other Branch of Medicine: An Historiography of Veterinary Medicine from a Canadian Perspective. Canadian Bulletin of Medical History, Spring 2000; Volume 17; Issue 1; pp.229-243 DOI: https://doi.org/10.3138/cbmh.17.1.229

Akbaba,G.,Sunay,Ç. Hayvan Deneyleri. Tubitak Bilim ve Teknik Dergisi. Mayıs 2000, Sayı:390, Cilt:33, Sayfa:82-86

Serpen,A.,Temizyürek, A. Dünyada ki Gelişmeler Işığında Tek Tıp ,Tek Sağlık Konsepti. 7-8 Ekim 2008 VIII.Ulusal Veteriner Mikrobiyoloji Kongresi - Van.

Serpen,A.Tek Sağlık.TTB Covid-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu.17 Eylül 2020, Ankara [İnternet], [ Erişim Tarihi : 01.07.2022 ] Erişim Adresi: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/covid19-rapor_6/covid19-rapor_6_Part78.pdf

Serpen,A.,Temizyürek,A. 2.Bölüm: Tek Sağlık Düşüncesinin Tarihsel Gelişim Süreci, Önemli Öncüleri ve Genel Yansımaları. İçinde: Taştan,R.,Ak,A.,Peker,A., Küçük Biçer, B. Tek Sağlık.(Editörler) 21.Yüzyılın Karmaşık Sağlık Sorunlarıyla Yüzleşmek. Aralık 2022, Duvar Yayınları, Konak/ İzmir

Pappaioanou,M. Building an Integrated Health Team and a vision of Health Care Reform. National Public Health Week University of Tenesse.U.S.A. [İnternet], [ Erişim Tarihi : 01.07.2010 ] Erişim Adresi:

https://www.slideserve.com/demitrius/building-an-integrated-health-team-and-a-vision-of-health-care-reform

Patel,R,B. , Burke,T,F. Urbanization-An Emerging Humanitarian Disaster. The New England Journal of Medicine. August 20,2009: 361: 741-743 DOI: 10.1056/NEJMp0810878

OHC. What is One Health ? [İnternet], [ Erişim Tarihi : 23.07.2023], Erişim Adresi:

https://www.onehealthcommission.org/en/why_one_health/what_is_one_health/

OHC. Scope of One Health. [İnternet], [ Erişim Tarihi : 23.07.2023], Erişim Adresi:

https://www.onehealthcommission.org/en/why_one_health/what_is_one_health/

Serpen,A. From One Health To One Welfare Are We ? November 4, 2023, 7.International Food Safety Congress. Granda Cevahir Hotel Convention Center – İstanbul.

Pappaioanou,M. Zoonotic Stressors and Infrastructure Implosion; One Health Approach to sustainable Surveillance, Prevention Response and Control of Zoonotic Diseases 23 September 2010, Zoonoses; Understanding the Animal Agriculture and Human Health Connection,U.S.A. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 25.05.2023 ]Erişim Adresi: https://www.farmfoundation.org/wp-content/uploads/attachments/1727-Marguerite%20Pappaioanou.pdf

Beşe, M. Veteriner Hekimliği Öğretiminin Gelişimi. Atatürk’ün 100. Doğum Yıldönümünde Türk Veteriner Hekimliğinin Gelişmesine Kısa Bir Bakış.1981, Evrim Ofset Matbaacılık Kollektif Şirketi – İstanbul

Dolman, C,E. Bowell, James. Dictionary of Canadian Biography. Cilt X (1871-1880) [İnternet], [ Erişim Tarihi: 20.08.2023 ], Erişim Adresi: http://www.biographi.ca/en/bio/bovell_james_10E.html

Beşe, M. Koruyucu Veteriner Hekimlik Alanındaki Gelişmeler. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 1981; 7(2); 19-39.

Uçar,N. Türk mikrobiyologlarının tıp tarihinde yeri. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 20.08.2023 ], Erişim Adresi: https://core.ac.uk/download/38304453.pdf

Bahadır,O. Osmanlılarda ilk bilimsel araştırma kurumm: Bakteriyolojihane. Cumhuriyet Gazetesi, 29.04.2011. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 14.08.2023 ] Erişim Adresi:

https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/osmanlilarda-ilk-bilimsel-arastirma-kurumu-bakteriyolojihane-243508#:~:text=Frans%C4%B1z%20bakteriyolog%20Dr.,birlikte%20%C3%B6nemli%20bilimsel%20ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%20yapm%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r.

Karacaoğlu, E. Bakteriyolojihâne-i Şâhâne'nin İlk Müdürü Dr. Maurice Nicolle'e (1862-1932) Dâir Bazı Arşiv Belgeleri. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği – Hukuk – Tarihi Dergisi. 2015: 23(2):41-53 DOI: 10.5336/mdethic.2015-44411

Yıldırım,N. Bakteriyolojihâne-i Şahane’de Veteriner Bakteriyoloji 1893 – 1901, 30 Mart-1 Nisan 2006, 1.Ulusal Veteriner Hekimliği Tarihi ve Mesleki Etik Sempozyumu Bildirileri, Sayfa 171-184. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 21.08.2023 ] Erişim Adresi:

https://www.academia.edu/44658094/Nuran_Y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1m_Bakteriyolojihane_i_%C5%9Eahane_de_Veteriner_Bakteriyoloji_1893_1902_I_Ulusal_Veteriner_Hekimli%C4%9Fi_Tarihi_ve_Mesleki_Etik_Sempozyumu_Bildirileri_Ed_Abdullah_%C3%96zen_Elaz%C4%B1%C4%9F_2006_171_184

Vikipedi. Ahmet Refik Güran. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 07.08.2023 ] Erişim Adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ahmet_Refik_G%C3%BCran

Unat,E,K. Osmanlı İmparatorluğunda Bakteriyoloji ve Viroloj. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları. Rektörlük No: 1568, Dekanlık No:4,1970 – İstanbul

Karacaoğlu,E. Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belegelerine Göre Bakteriyolojihâne-i Şahene.Doktora Tezi,2018. Türkiye Cumhuriyeti Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimle Enstitüsü Felsefe Anabilimdalı-Ankara. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 18.08.2023), Erişim Adresi:

https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/73723/Bakteriyolojihane%20Tarihi%20Metin%20ve%20Ekler%20Tamam%c4%b1%2006.06.2018.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Unat,E,K. Türk Veteriner Hekimliğinin Gelişmesinde Mustafa Zeki Paşa’nın Etkisi Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, Sayı 4, Sayfa 55-58, 1998 – İstanbul

Etker,Ş. Paul – Louis Simond ve Bakteriyoljihane-i Osmani’ninÇemberlitaş’ta açılışı ( 21 Eylül 1921 ), Dergi Park Akademik, Osmanlı Bilim Araştırmaları. Yıl: 2009, Cilt : 10, Sayı: 2, Sayfa 13-33

Karagül,M,S. Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü ve 115 Yıllık Tarihi. Veteriner Hekimler Derneği Bülteni, 2017, Sayı;14

Kabil,E. Hıfzıssıhha Müessesisinin Kuruluşu. 2 ve 3 no’lu, 3 Ocak 1921 tarihli twitter paylaşımı. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 07.08.2023) Erişim Adresi: https://twitter.com/erolkbl/status/1345563070593175552

Kabil,E. Dr.Refik Güran, Adil Mustafa Şehzadebaşı'dan sonra Pendik Bakteriyoloji hanesinin (Şimdiki adı;Pendik Vetetiner Kontrol Enstitüsünün) ikinci müdürüdür. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 07.08.2023) Erişim Adresi:

https://twitter.com/erolkbl/status/1424353907787059201

Güran,Y. Yoğurt Etkeni “Türk Basili”ni Bulan Ord.Dr.Prof.Dr.Refik Güran. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 07.08.2023) Erişim Adresi:

http://www.yalcinguran.com/2010/02/yogurt-etkeni-turk-basili-ni-bulan-ord-prof-dr-refik-guran/

Unat,E,K. Osmanlı İmparatorluğu’nda Mikrobiyoloji Tarihçesi Üzerine Bir Deneme. Mikrobiyoloji Bülteni. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 07.08.2023) Erişim Adresi:

http://www.mikrobiyolbul.org/managete/fu_folder/1970-03/1970-04-03-159-175.pdf

Metin,B. Hıfzıssıhha Gerçeği-Bölüm:7. Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün Ömrü 89 Yıl Sürdü !. 04 Ekim 2022, [İnternet], [ Erişim Tarihi: 09.10.2022) , Erişim

Adresi: https://www.healthworldnews.net/bolum-7-refik-saydam-hifzissihha-enstitusunun-omru-89-yil-surdu/

Journal of One Health Research. [İnternet], [ Erişim Tarihi: 09.08.2023) Erişim Adresi: https://onehealthjournal.com/index.php/pub/about

Zinstag, J. Ve ark. Climate change and One Health. FEMS Microbiology Letters, June 2018, Volume 365, Issue 11. DOI: https://doi.org/10.1093/femsle/fny085

Schwabe,W,C.Veterinary Medicine and Human Health. 3rd Edition-The Williams and Wilkins Company,1984, Baltimore – USA.

Mutlu,A.,Işık,A,K. Sağlık Ekonomisine Giriş, 2.Basım. Ekin Kitabevi Yayınları, 2005 – Bursa

Taştan,R.. 1.Bölüm: Tek Sağlık Düşünce Sistemine Giriş:21.Yüzyılın ‘Karmaşık Sağlık Sorunları’ Onları Hazırlayan Nedenlerle ‘Yüzleşmeden Çözülebilir mi ? . İçinde: Taştan,R.,Ak,A.,Peker,A., Küçük Biçer, B. Tek Sağlık.(Editörler) 21.Yüzyılın Karmaşık Sağlık Sorunlarıyla Yüzleşmek. Aralık 2022, Duvar Yayınları, Konak/ İzmir